De 6 stappen van tbs met dwangverpleging
Stap 1: Start van de behandeling
De veroordeelde wordt opgenomen in een gesloten tbs-kliniek. Gespecialiseerde hulpverleners onderzoeken hoe het komt dat de veroordeelde het misdrijf heeft gepleegd. Hierbij wordt o.a. gekeken naar psychische problemen, (eventuele) verslavingen, verstandelijke vermogens en het sociale netwerk. Daarna wordt een passend zorgprogramma met behandelplan gemaakt en uitgevoerd. Er kan dan bijvoorbeeld worden gestart met gestructureerde dagbesteding. Dit kan werk of een opleidings-/scholingstraject zijn.
Stap 2. Begeleid verlof
Een onderdeel voor een veilige terugkeer in de samenleving is de verlofregeling. Vaak start dit na een paar jaar tijdens de behandeling. Het kortdurend begeleid verlof start altijd met een beveiliger en een persoonlijk begeleider die de veroordeelde begeleiden. Na een aantal goed verlopen begeleide verloven wordt de beveiliging heel geleidelijk afgebouwd. Dan wordt de begeleiding overgedragen aan een professional van de tbs-kliniek.
Stap 3. Onbegeleid verlof
Als de begeleide verloven goed zijn gegaan, kan er onbegeleid verlof worden aangevraagd. Dit gebeurt door een klinisch behandelaar (psycholoog). Op dat moment is er bij een verlof geen begeleiding meer aanwezig. De tbs-kliniek maakt voor ieder verlof duidelijke en strikte afspraken met de veroordeelde en de tbs-kliniek controleert of de afspraken worden nagekomen. Het verlof heeft nu als doel om de toegepaste en geleerde vaardigheden (behandeling) toe te passen. Daarbij hoort ook een passende dagbesteding, zoals werk of opleiding, buiten de muren van de tbs-kliniek.
Stap 4. Transmuraal verlof
Transmuraal betekent: buiten de muren van de tbs-kliniek. De veroordeelde gaat buiten de kliniek wonen. Dit kan zelfstandig wonen zijn. Maar ook wonen bij een regionale instelling voor beschermd of begeleid wonen. Ook kan het een instelling voor gehandicaptenzorg, een forensisch psychiatrische instelling of extra locatie van de tbs-kliniek zijn. De tbs-kliniek blijft nog steeds (eind-)verantwoordelijk.
Stap 5. Proefverlof
Als de veroordeelde de vorige fase van het verloftraject buiten de muren van de tbs instelling goed heeft doorlopen, kan de kliniek proefverlof aanvragen. De veroordeelde valt dan nog steeds onder de verantwoordelijkheid van de kliniek. Het toezicht wordt vanaf dat moment door Reclassering Nederland¹ uitgevoerd.
¹ Reclassering Nederland houdt toezicht op verdachten en daders. Dat doen ze in opdracht van het Openbaar Ministerie (OM), rechters, gemeenten of het gevangeniswezen en/of klinieken. Ze controleren afspraken en motiveren veroordeelden om contact te onderhouden met een sociaal betrouwbaar netwerk om terugval te voorkomen.
Stap 6. Beëindiging
Als de rechter, geadviseerd door professionals (van reclassering en de kliniek) concludeert dat de behandeling succesvol is verlopen en het risico op herhaling voldoende is afgenomen kan hij de dwangverpleging stopzetten. Als dit na minimaal één jaar nog steeds goed gaat, kan de rechter (op termijn) ook de tbs-maatregel stoppen.
Werkt een veroordeelde niet mee aan de behandeling, of is de veroordeelde niet behandelbaar, waardoor de kans op herhaling niet vermindert, dan zal hij/zij niet vrij terug keren in de maatschappij. Dit betekent dat de tbs ook niet wordt stopgezet. Een veroordeelde zal dan meestal naar een Langdurige Forensische Psychiatrische Zorg instelling worden overgeplaatst. In Nederland zitten ca. 100 veroordeelden in zo’n instelling
*Onafhankelijke toetsing:
De onafhankelijke toetsing over het verloop van de tbs-maatregel gebeurt na maximaal twee jaar. De toetsing gebeurt tijdens een verlengingszitting bij de rechter. De rechter laat zich bij de beslissing adviseren door de tbs-kliniek, de reclassering (vanaf stap 5, proefverlof) en soms door onafhankelijke deskundigen.
